رز سانگ

عوامل استجابت دعا

موانع استجابت دعا

با توجه به محدودیت مجال؛ برخی از اهم این راهکارها را ذکر می‌کنیم:
1. ایمان به خدا و اینکه باور داشـته باشیم که همه امور به دست اوست و تا او نخواهد هیچ خیر و شری از ما دور یا به ما نمی‌رسد؛ از این روی خداوند می‌فرماید: «ادعونی استجب لکم» (غافر ـ 60)
مفسـرین می‌گویند از آیه اسـتفاده می‌شود که از این روی خداونـد می‌فرماید: [«مرا» بخوانید [و امید به دیگران نداشته باشید] تا دعایتان مستجاب شود].
در روایت آمـده: که هرگـاه یکی از شـما اراده کرد که از خداونـد چیزی بخواهـد و دوست داشت تـا دعایش مسـتجاب شود، بایـد از همه مردم «ناامیـد» شود و فقط به او «امیـدوار» باشـد پس هرگاه این حالت را خداوند در قلب او دید هرچه او بخواهد خداوند به او عطا می‌کند. (وسائل ج 7، ص 143)
پس چنین نباشد که ما خداوند را بخوانیم در حالیکه چشم به دست دیگران بدوزیم و به غیراو امیدوار باشیم.
2. حسن ظن و اعتماد به خداوند
در همین رابطه از پیامبر(ص) نقل شده:
باب دعا به روی هیـچ کس باز نمی‌شود مگر اینکه خداوند باب اسـتجابت را هم باز خواهد کرد، پس هرگاه توفیق دعا پیدا کردید کوشش کنید و خسته نشوید چرا که تا زمانی که شما از دعا کردن خسته نشوید خداوند از عطاکردن خسته نمی‌شود. (وسائل، ج 7، ص 28)
پس هرگاه دعا کردیم «حسن ظن و اعتماد» داشته باشیم که خداوند مستجاب می‌کند و امیدوارانه دعا کنیم.
3. حضور قلب
موقع دعـا حضور قلب داشـته باشـیم و بـا تمـام وجود از او درخواست کنیم چرا که حکـایت شـده: دعایی که با بی‌توجهی و بـدون حضور قلب باشد خداوند مستجاب نمی‌کند. (کافى ج 2 ص 473)
4. توسل به اهل بیت(ع)
راهی که همه اولیاء خدا و خوبان عالم از آن اسـتفاده می‌کنند و حتی اهل بیت(ع) هم مثل امام صادق(ع) بهترین چیزی که در دعا بر آن اصرار داشتند، درخواست از خدا به حق «خمسه طیبه» بوده است. (وسائل، ج 7، ص 98)
به ویژه توسل به امام زمان(ع) بسـیار مهم است چرا که در دعای ندبه می‌خوانیم: «أین باب الله الذی منه یؤتی أین وجه الله الـذی الیه یتوجه الاولیاء»؛ «کجاست آن درگاه خدایی که از آنجا به سوی خدا روند؟ کجاست آن آئینه خدایی که به سویش توجه کنند اولیاء؟»
5. تکرار و پافشاری در دعا
از امام باقر(ع) نقل شـده: هیـچ بنـده‌ای در حاجت خود اصـرار و پافشاری نمی‌کند مگر اینکه خداوند دعای او را مسـتجاب می‌کند. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 55)
6. صلوات
یکی دیگر از امور مؤثر صـلوات بر پیامبر و اهل بیت او، قبل، وسط، و بعـد از دعاهاست چرا که فرمودند: خداوند کریم‌تر است از آن که قبل و بعد دعا را مستجاب کند ولی خود آن را مستجاب نکند. (کافى، ج 2، ص 494)
7. دل شکستگی و منقلب شدن و گریه در موقع دعا
امام صادق(ع) فرمود: هرگاه، اشک چشـمت جاری شـد و بـدنت لرزید پس آگاه باش که در آن موقع حاجتت برآورده شده است. (وسائل، ج 7، ص 73)
8. توجه به زمان استجابت دعا
دعا در زمان‌هایی که وعده داده شده به اجابت نزدیک‌تر است مانند:
الف. موقع اذان ظهر
ب. بعد از هر نماز
ج. قبل از غروب
د. سحرگاه
ه. شب جمعه
و. موقع نزول باران
ز. در نماز وتر (نافله شب)
ح. به هنگام قرائت قرآن
ت. وقت اذان
ی. موقع ریخته شدن خون شهید
ک. شب قدر و شب‌های مانند آن مثل شب عید فطر و قربان و روز عرفه
9. توجه به مکان‌های استجابت دعا
دعاکردن در مکان‌های شریف به اجابت نزدیک‌تر است مثل دعا در مسجد یا حرم‌های اهل بیت(ع) مخصوصاً زیر بقعه سیدالشهداء(ع)
10. صدقه
صـدقه دادن قبل از دعا نیز در فراهم شـدن مقدمات اسـتجابت مؤثر است؛ چنانچه از امام صادق(ع) حکایت شده: پدرم هر گاه حاجتی داشت موقع زوال خورشـید(ظهر)، اول صـدقه می‌داد، بعـد عطر اسـتعمال می‌کرد و به مسـجد می‌رفت و حاجت خود را طلب می‌کرد.
11. بلندکردن دست‌ها به هنگام دعا
چنانچه سـنت رسول خدا(ص) هم بوده است و حکایت شده خداوند متعال به حضـرت موسی(ع) چنین سفارش می‌کند:
ای موسـی ذلیلانه دست‌هـایت را به سوی من بلنـد کن همانطورکه بنـده‌ها در برابر مولای خود انجام می‌دهنـد که هرکس چنین کرد حتمًا مورد رحم من قرار می‌گیرد. (وسائل الشیعه، ج 7 و ص 113)
12. حضور در جمع مؤمنین و دعا کردن
از امام صادق(ع) نقل شده: هیچ جماعت چهل نفری نیستند که دعا کنند مگر اینکه خداوند دعایشان را مستجاب می‌کند و … (کافى، ج 2، ص 487) و خود ایشان هم به هنگام مشکلات زن و فرزندان را جمع می‌کرد و دعا می‌کرد و آنها آمین می‌گفتند. (کافى، ج 2، ص 487)
13. به صورت جمع دعا کردن و نه فقط برای خود دعا کردن [بلکه به فکر دیگران هم باشیم]
از پیامبر اکرم(ص) روایت شده: «اذا دعا احدکم فلیعم فانه اوجب للدعاء»
هرگاه شخصی از شما دعا کرد پس به صورت جمع دعا کند، چرا که برای همه خواستن، دعا را به استجابت نزدیک‌تر می‌کند. (کافى، ج 2، ص 487)
14. دعا برای دیگران
در این زمینه روایات و تأکیدات فراوانی رسـیده است چنانکه حضـرت زهرا(س) نیز شب تا به صـبح را به عبادت و در حال دعای به دیگران می‌گذراند و می‌فرمود: «الجار ثم الدار» «اول همسایه بعـد خودمان». (وسائل الشیعه، ج 7، ص 113)
و در روایات فراوانی نقل شـده که دعای به دیگران از جمله دعاهایی است که خداوند وعده اسـتجابت آن را داده (کافى، ج 2، ص 509) و چندین برابر آن دعا را در حق خود دعا‌کننده مستجاب می‌کند. (کافى، ج 2، ص 508)
15. دعای پدر و مادر
یکی از دعاهایی که به استجابت نزدیک است دعای والدین به فرزندان می‌باشد. (بحارالانوار و امالى شیخ طوسى ص 541 – 280)
ان شاء الله با نیکی به پدر و مادر و درخواست خاضعانه از آنها خود را از دعای آنها بهره مند کنیم.
16. استغفار و اقرار به گناه
یکی از مسائلی که در استجابت دعا مؤثر است طلب بخشش از خداوند و اقرار به گناهان می‌باشد. (بحارالانوار، ج 22، ص 318)
17. ستایش خداوند
در روایات و دعاهایی (مانند دعاى کمیل، ابوحمزه ثمالى و…) که از اهل بیت(ع) رسیده این مطلب را بطور عملی به ما آموزش می‌دهند که قبل از دعا و طلب حاجت، شـکر نعمت‌های الهی را بجا آوریم و به خاطر نعمت‌هایی که خداوند به ما داده از او تشـکر کنیم و خداوند را با اسـماء و صفاتش ستایش کنیم و بعد طلب حاجت کنیم.
و در روایتی از امام صادق(ع) به این ترتیب سفارش شده است:
«اول مدح خداوند متعال، سپس اقرار به گناهان [و طلب بخشش]، و آنگاه خواستن حاجت.» (بحارالانوار، ج 22، ص 318)
18. خواندن اسماء خداوند با آن معانی بلند و دلنشین قبل از دعا
از امام صادق(ع) روایت شده: هرکس ده مرتبه «یا الله » و «یا رب» بگوید به او لبیک گفته می‌شود و از حاجت او می‌پرسند. (وسائل الشیعه، ج 7، ص 85) و همچنین: هرکس هفت مرتبه بگوید: «یا ارحم الراحمین» خداوند به او می‌گوید: آری من «ارحم الراحمین» هسـتم حاجت خود را درخواست کن. (وسائل ج 7 ص 88)
19. بندگی و اطاعت خدا
هرچه خـدا را بیشتر بنـدگی کنیم، خـدا هم بیشتر به ما لطف می‌کنـد. «من کان لله کان الله له» «هرکه برای خدا بود خدا هم برای اوست.» لذا پیامبر اکرم(ص) بیان شیرین و پر معنایی در همین رابطه به ابوذر دارند: ابوذر! وقتی انسان مطیع و بنده باشد، به اندازه نمکی که به غذا می‌زنند، دعا کافی است تا به مرادت برسی. (وسائل ج 7، ص 85)
و همچنین از امـام صادق(ع) حکایت شـده: «هرکس مسـتجاب شـدن دعایش خوشـحالش می‌کنـد پس کسب و کارش را حلال کند.» (وسائل ج 7، ص 84)

موانع استجاب دعا

1. گناه، مهم‌ترین مانع استجابت دعا

چنـانچه از امـام بـاقر(ع) روایت شـده: «گـاهی بنـده‌ای به درجه‌ای می‌رسـد که بناست دعایش به زودی یا آینـده نزدیک مسـتجاب شود ولی گناهی از او سر می‌زند، آنگاه خداوند به ملائکه خطاب می‌کند: حاجت او را برآورده نکنید چرا که او متعرض سخط من شد و مستحق محرومیت. (وسائل ج 7، ص 145)
و امام سجاد(ع) برخی گناهانی که مانع استجابت دعاست را چنین بر می‌شمارند: (عدهًْ‌الداعى، ص 214)
1. نیت بد داشتن 2. بد طینتی 3. نفاق 4. عقب انداختن نمازهای واجب تا بعد از وقت
2 شک داشتن به ولایت اهل بیت(ع) (بحار ج 75، ص 311)، مانع دیگر استجابت دعا
3. ظلم به دیگران
خداوند به حضرت عیسی(ع) فرمود: به مردم بگو دعای کسی که به دیگران ظلم کرده را مستجاب نخواهم کرد. (عدهًْ الداعى، ص 66)
یادآوری‌ها: در پایان برای تکمیل بحث توجه به چند نکته لازم است:
1. دعایی که با حکمت خدا یا مصلحت ما منافات دارد مستجاب نمی‌شود:
از خداوند حکیم در حدیث زیبای قدسـی حکایت شده: ای بندگان من در آنچه به شما امر کرده‌ام عبادت و بندگی مرا انجام دهید و مصالح خود را به من یاد ندهید، چرا که من عالم‌ترین به مصالح شما هستم و نسبت به مصالح شما بخل نمی‌ورزم. (تنبیه الخواطر، ص 350)
2. آنچه از روایات به دست می‌آیـد این است که ممکن است دعاکننده به همان حاجت مورد نظر خود نرسد ولی به هرحال دعای او اثرات دیگری خواهد داشت.
از این رو از رسول خدا(ص) حکایت شده: هیچ دعایی نمی‌شود (در صورتی که گناه و قطع رحم درخواست نکند) مگر اینکه خـدا یا همان درخواست را در دنیا به او می‌دهـد یا در آخرت برای او مسـتجاب می‌کنـد یا گناهان او را به اندازه همان دعا می‌آمرزد. (وسائل ج 7 ص 27)
و از حضـرت امیرالمـؤمنین علی(ع) روایت شـده: چه بسـا چیزی را از خـدا درخواست می‌کنی ولی همـان را به تو نمی‌دهد بلکه بهتر از آن را به تو می‌دهد. (غررالحکم ص 193، ح 3765)
یا در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) می‌خوانیم: وقتی شما دعا می‌کنید یا همان زمان به شما می‌دهند یا موکول به آینده می‌کنند و یا به ازای دعای تان بلا و مشکلی را از شما دور می‌کنند. (وسائل ج 7 ص 27)
از امـام صـادق حکـایت شـده: «گـاهی بنـده‌ای که دوست خـدا باشـد برای مشـکل خـود دعـا می‌کنـد پس به مَلَک مخصـوص آن امر می‌شـود حـاجت بنـده من را برآورده کن ولی عجله نکن چرا که من دوست دارم صـدا و صوت بنـده خود را بشـنوم؛ و گاهی هم بنده‌ای که دشمن خداست دعا می‌کند و به ملک مخصوص گفته می‌شود حاجت او را برآورده کن و عجله هم بکن چرا که من کراهت دارم صدای او را بشنوم. آنگاه حضرت فرمودند: در حالیکه مردم می‌گویند: به این دشمن خدا به خاطر ارزشی که داشت عطا شد و به آن دیگری به خاطر بی‌ارزشی او عطا نشد.» (وسائل ج 7 ص 62)«یعنی حکمت آن را نمی‌دانند و قضاوت بیجا می‌کنند».
4. انسان باید در راستای همان دعایی که کرده تلاش و کوشش کند و گرنه دعای او مستجاب نخواهد شد.
از حضرت امیرالمؤمنین(ع) نقل شده:
«الداعی بلا عمل کالقوس بلا وتر»؛ «دعاکننده ای که بدون عمل است مثل کمان بدون چّله [زه] می‌باشد. (غرر ص 193، ح 3767)
و همچنین در روایات آمده: شخصی که در خانه نشسته و از خدا درخواست رزق می‌کند خدا دعای او را مستجاب نمی‌کند. (کافى ج 2 ص 511)
انسان سـعی کند چه در موقعی که مشکل و ناراحتی دارد و چه موقعی که مشکل ندارد، همیشه در درگاه خدا ندای نیاز سر دهد و دعا کند، تا دعایش در موقع گرفتاری زودتر مستجاب شود.
از امام صادق(ع) حکایت شـده: «ان الـدعاء فی الرخاء یسـتخرج الحوائج فی البلاء» دعاکردن در موقع راحتی و خوشـی باعث می‌شود در موقع گرفتاری حاجت‌ها زودتر برآورده شود. (کافى ج 2 ص 472)

منبع:موانع استجابت دعا

موانع استجابت دعا